Sanat

Sanat Nedir?

“Sanat nedir?” sorusu için, insan yaratıcılığının, becerisinin ve hayal gücünün ifadesi ya da uygulaması olarak tanımlanması uzmanlar tarafından doğru bulunmaktadır. Bu ifadeye sanatların çoğunun görsel olarak ortaya konduğu bilgisi de eklenmektedir. Sanat hakkında halkın duyu ve duygularına dokunmaya yönelik veya sanatı icra edenin duygu ve düşüncelerini yansıtma isteği gibi açıklamalar da kendini göstermektedir. İnsanlık tarihi boyunca yaratıcılığın ve sınırsız hayal dünyasının ifadesi sanat ile aktarılmış ve aktarılmaya da devam etmektedir. 

Tarih boyunca neyin sanat olarak adlandırılacağına dair fikirler her zaman değişmiş ve bu geniş anlama yüzyıllar boyunca yeni tanımlar da eklenmiş, eklenmeye de devam etmektedir. Bu tanımların içinde günümüze kadar gelen ve en yaygın kabul görenlerin ise aşağıda sıralanan sanatın alt türlerinin oluşturduğu görüşü hâkim olmaktadır. Genel olarak sanatın alt türleri;

• Edebiyat
• Resim
• Müzik
• Tiyatro
• Sinema
• Mimari
• Heykel

şeklinde sıralanmaktadır. Günümüzde sanat terimi, çoğu kişi tarafından basit ve net gözüken bir kavram gibi kullanıldığı gibi, bazı akademik çevrelerde sanatın ne şekilde tanımlandığı ya da tanımlanabilir olup olmadığının yoğun tartışmalara neden olduğu vurgulanmaktadır.  

Sanatın tanımı dışında sanat kuramı kavramı da sanat tarihi boyunca bir tartışma konusu niteliği taşıdığı belirtilmektedir. Sanatın ve sanat eserlerinin doğasını, niteliğini açıklamaya çalışan 4 ana sanat kuramının varlığından söz edilmektedir. 

Bilirkişilerce açıklanan 4 geleneksel sanat kuramı ise şöyle maddelenmektedir;

• Sanatçı Merkezli Yaklaşım,
• Eser Merkezli Yaklaşım,
• Alımlayıcı Merkezli Yaklaşım,
• Toplum Merkezli Yaklaşım.

Bütün bu sanat kuramlarından beslenen ve aynı zamanda bu kuramlara eleştirel bir tavırla yaklaşan, sanatla ilgili yeni bakış açıları ve sorgulamalar başlatan yaklaşımların tümüne de “Çağdaş Sanat Kuramları” denildiği, sanat tarihçiler tarafından iletilmektedir. 

Sanat kavramının bütünüyle kapsayan birçok tanımı yanında özelliklerinin de belirtildiği açıklamalara denk gelinmektedir. Sanatın hem sanatçı hem de izleyici için yaratıcı algılama ihtiyacı vermesi, bir beceri izlenimi yansıtması, farklı katmanlarda algılanma gibi özellikleri ile yorumlamaya olanak sunmasının beklendiğinin altı çizilmektedir. Sanat ve insanın ayrılmaz bir bütün olduğu ve birisi olmaz ise diğerinin de geçerliliğinin olmayacağı da söylenmektedir. 

Sanat İle İlgili Kitaplar

Sanat, insanlık tarihinin başlangıcından beri bir şekilde ayakta kalmayı başarmış bir alan olarak günümüzde de günlük yaşamlarda dahi her an kendini göstermektedir. Sayısız akım, araç, sanatçı ve üsluptan oluşan sanat ve sanat tarihi, doğru kitap koleksiyonları vasıtası ile nice kişi için daha anlaşılır ve ulaşılır bir hal aldığı bilinmektedir. Sanat kitapları, sanat ve sanat tarihi üzerine daha genel kapsamlı başlangıç okumaları yapmak isteyenlere yararlı kaynaklar olmaktadır. Bununla birlikte sanat ve sanat tarihine daha felsefi ve sosyolojik açıdan yaklaşma çabasında olanlara da sanat kitapları önerilmektedir. 

Konu hakkında ilgili bireyler sanat ile ilgili okumaların yeni bilgilere ev sahipliği yapmanın yanı sıra, sanatı solumanın ve sanatı hissetmenin de gelişmesine katkı sağladığını belirtmektedir. Farklı ve nitelikli sanat ile ilgili kitaplar sayesinde okuyucuların sanatla daha kaliteli zaman geçirdiği de eklenmektedir. E.H. Gombrich’in “Sanatın Öyküsü” eseri, sanat tarihine yeni ilgi duyanların ve okumalara ilk adım atanların prehistorik devirlerden çağdaş sanata kadar uzanan, özellikle batı sanatına yönelik periyodu incelemektedir. L.N. Tolstoy’un “Sanat Nedir?” yapımı da, estetik ve sanata dair ufukların genişlemesine destek sunan bir inceleme olmakta ve okuyucunun sanatı irdelemesine sebebiyet vermektedir.  John Berger’in de “Görme Biçimleri” kitabında, sanatın ve onun dilinin anlaşılmasına ulaşmayı hedef alarak, geçmişte sanatın insanlar için ne olduğuna yer vermektedir. 

Sanat Tarihi Kitapları

Dünya üzerinde birçok şeyin olduğu gibi sanatın da bir tarihi ve geçmişten günümüze uygulanışında, tekniğinde, mesajında, formunda, meydan gelen değişikliklerinde, bireyler ve toplumlar hakkında söyleyeceği çok şeyi olduğu düşünülmektedir. Sanatın her dalının geçirdiği tarihsel evrimi inceleyen sahaya sanat tarihi ve bu konu ile ilgili yapımlara da sanat tarihi kitapları denilmektedir. Hem sanat hem de tarih konularında belli bir birikim gerektiren sanat tarihi çalışmaları, şu an kitapçıların raflarında sanat tarihi ile ilgili kitaplar bölümünde okuyucular ile buluşmaktadır. 

Sanat tarihi için kitaplar sayfaları arasında mağara resimlerinden eski uygarlıkların kalıntılarına, mimari eserlere, mozaik, heykel, günlük kullanım için ortaya konmuş araç ve gereçlere kadar hemen hemen her tarihin kalıntı araştırmaları ve incelemeleri yer almaktadır. Örneğin Avrupa sanat tarihi denilince ilk akla gelen eserlerin, İtalya sanat tarihi kitap başlığı altında bulunan yapıtlar olmakta ve Jacob Burckhardt’ın “İtalya’da Rönesans Kültürü” kitabı buna örnek teşkil etmektedir. Avrupa sanat tarihi dışında daha kapsamlı incelemelere yönelmek isteyenler de iki sanat tarihçi Hugh Honour’un ve John Fleming’in, kıta kıta gezerek sanat eserlerini kendi gözleriyle gözlemlemelerine ve araştırmalarına dayalı olan “Dünya Sanat Tarihi” kitabı söylenmektedir. 

En İyi Sanat Kitapları

Sanat tarihçilerine göre en iyi sanat kitapları, elde ettikleri verileri sıradan insanların kullanımına ustalıkla sunan araştırmacıların kaleme aldığı eserlerdir şeklinde yorumlanmaktadır. Bu eserlerin hiç ilgisi olmayan kişilere bile sanat tarihine merak sardırdığı bilgisi iletilmektedir. Ayrıca, akademik çevrelerin beslenmesine de destek sağlayan daha kapsamlı ve teknik anlatımlar barındıran sanat tarihi kitapları da sanat tarihinin içinde bulunan kişilerin övgüsünü almaktadır. Sanat tarihi kitapları incelendiğinde sanatçılardan da bahseden çok sayıdaki esere ulaşılmaktadır. Bu eserlerin bir kısmı sanatçıların ilham ve yeteneklerinden bahsederken, bir kısmı da teknik, deha ve metotlu çalışma ustalıklarına değinmektedir.    

Sanat tarihi kitap önerisi isteyenlere uzmanlar, ilk sanat tarihi kitabı unvanını taşıyan Giorgio Vasari’nin “Sanatçıları Hayat Hikayeleri” yapıtını söylemektedir. 1540’lardan başlayarak İtalya Rönesansı’nın öncü sanatçılarının hayatları ve eserleri hakkında bilgileri bu kitap kapsamında derlediği iletilmektedir. Sanatın en iyi şekilde anlaşılmasının sanatçıların tanımaktan yana olduğunu vurgusu ile bu yapıt önerilmektedir. Her şey erken yaşta başlar diyen büyüklerin, çocuklarının okuması için eğlenceli ve bunun yanında bilgilendirici bir sanat tarihi kitabı araştırması sonucunda kolektif bir yapım olan “Sanat Atlası” iyi bir seçenek olmaktadır. Miniklerin keşfederken meraklı yetişkinlerin de eğlenmesini sağlayan bu kitap, sanat tarihinde yer alan çok sayıdaki eserden bahsettiği bilgisi iletilmektedir.  

Türk Sanat Kitapları

Türk sanat tarihi bilgilerine sahip ve kapsamlı araştırmalarla kaleme alınmış, eski Türk yazıtlarından günümüz Türk sanat anlayışına kadar uzanan eserlerin yer aldığı Türk sanat tarihi kitap da ilgili kişilerde merak uyandırmaktadır. Turan Akıncı'nın “Cumhuriyet’te Beyoğlu” adlı kitabı, İstanbul’un kalbinin attığı Beyoğlu’nun dönemsel değişimlerine göz atmaktadır. 

Oktay Aslanapa’nın “Türk Sanatı” için de, bütün Türk Sanatı ve Mimarisi’ni içine aldığı vurgulanmaktadır. Büyük kısmı mimariye ayrılmış bu eser de cami, medrese, türbe, hamam, kale, kervansaray, saray ve çeşme ile taş ve alçı kabartmalar gibi konuların yanı sıra çini, keramik, maden işleri, cam işleri, halı, kumaş, minyatür ve hat sanatına da değinilmektedir. 

Türk sanat kitapları içinde Cumhuriyet öncesi ve sonrası yakın döneminde Türk Sanatı’’nın resim, mimarlık, heykel, seramik, grafik sanatları ve endüstri tasarımı alanlarındaki çalışmaları gelişimleri ile aktaran Sezer Tansuğ’un “Çağdaş Türk Sanatı” kitabı da uzmanlarca kaynak niteliği taşımaktadır. Ayrıca eserin içeriğinde sanatçıların yaşam öykülerine de yer verilmektedir.