Cezmi, Namık Kemal’in İntibah’tan sonra kaleme aldığı ikinci romanıdır. Türk edebiyatında tarihi roman türünde yazılmış ilk eser kabul edilen kitap, aslında iki cilt olarak planlanmış ancak ikinci cildi yazılamamıştır. İkinci cildin yazılamayışını Mehmet Kaplan, iki değişik tarzda izah etmektedir. Namık Kemal’in Abdülhak Hamid’e yazdığı bir mektupta Cezmi’yi isteksiz kaleme alışı anlatılır: “Ne yazdığımı, ne okuduğumu soruyorsun. Hiçbir şey yazmıyorum veya tabir-i sahihi ile memuriyet hasebiyle evrak-ı resmiye yazıyorum. Tarih okuyorum, felsefiyat okuyorum. Cezmi’yi ikmal etmek kolay fakat gönlüm istemiyor. Mamafih yakında bitireceğim.” Romanda üç devletin tarihi hayatı vardır. Bunlar Osmanlı İmparatorluğu, İran Şahlığı ve Kırım Hanlığıdır. Eser 10 fasıl ve 41 kısımdan ibarettir

Kitap Adı: Cezmi – Yeni Kapak
Kitap Yazar Adı: Namık Kemal
Yayın Direktörü: Gülşen İşeri
Düzelti: Saliha Ulusoy
Son Okuma: Gökçe Şenoğlu
Sayfa Tasarım: Aslı Varol
Sayfa Sayısı: 376
Ebat: 13,5x19,5
Tür: Klasik Türk Edebiyatı
Kağıt / İç Baskı: III. Hamur Enzo, 52 gr.
Cilt / Kapak: Amerikan Bristol 230 gr.
ISBN / Barkod: 9789751044778

Tanzimat dönemi ozanlarından olan Namık Kemal 21 Aralık 1840'ta Tekirdağ'da doğdu. Namık Kemal'in babası Mustafa Asım Bey'di. I. Abdülhamit'in Müneccimbaşı'lığı görevinde bulunan Mustafa Asım Bey, görev gereği Tekirdağ'da bulunduğu sıralarda Namık Kemal dünyaya geldi. Namık Kemal'in annesi, Abdüllatif Paşa'nın kızı Fatma Zehra Hanım'dır. Gerçek adı Mehmet Kemal olan Namık Kemal'in çocukluğu, Tekirdağ'da Mutasarrıf olarak görev yapan dedesi Adüllatif Paşa'nın yanında geçti. daha sonra Kars'a ve arkasından da Sofya'ya giden Namık Kemal, öğrenimini bu kentlerde gördü, ilk kez 1887 yılında İstanbul'a geldi. Namık Kemal'in tam olarak bilinmeyen Çocukluk Dönemi ile ilgili çeşitli söylentiler de vardır. Namık Kemal doğduktan bir süre sonra dedesi Abdüllatif Paşa önce Edirne'ye, daha sonra da Afyon'a atanmıştır. Dedesiyle birlikte dört-beş yaşlarında Afyon'a gelen Namık Kemal, orada üç yıl kalmıştır. Dedesinin isteği üzerine Afyon Mevlevi Dergahı'nda bir süre öğrenim gördü. Bütün yakınları gibi, Namık Kemal de Mevleviliğe büyük bir ilgi duydu. Bu arada Abdülvahit Efendi'den de ders aldığı söylenmektedir. Annesi Fatma Zehra Hanım çok kültürlü bir kadındı. Onun kültürlü oluşu, Namık Kemal'i birçok bakımdan etkilemiştir. Ama genç yaşında ölmüştür annesi. Fatma Zehra Hanım öldüğü zaman Namık Kemal sekiz yaşındaydı.

“Hele karşılarında bir düşman göster; hele vatanın mukaddes topraklarını bir yabancının, murdar ayağı ile çiğneyeceğini anlasınlar... İşte o vakit halka başka bir hal geliyor, işte o vakit en güçsüz köylü ile benim aramda hiçbir fark kalmıyor, işte o vakit o abalı kebeli Türkler, o tatlı sözlü, yumuşak yüzlü köylüler, fark etmek istemediğimiz biçareler aradan bütün bütün kayboluyor da yerlerine Osmanlılığın, kahramanlığın ruhu meydana çıkıyor. En güçsüzü dişi ile kılıca, eli ile kurşuna saldırıyor. Kimse sınır boyunun bir taşını –en önemsiz bir taşını– korumaktan, yavrusunu koruyan dişi aslandan, anasını sakınan erkek insandan geri kalmıyor.”

Çocuk Klasi̇kleri̇ seri̇mi̇zle si̇z çocukları bu kez de Namık Kemal’in ölümsüz eseri VatanYahut Silistre kitabıyla buluşturuyoruz.

Namık Kemal, eserlerinde "vatan", "hürriyet", "millet" kavramlarını esas almıştır. Batılı anlamda ilk tiyatro eserimiz olan Vatan Yahut Silistre, Namık Kemal’in yazdığı ilk oyundur. Eser, Namık Kemal’in sağlığında Gedikpaşa Tiyatrosu’nda sahnelenmiş gösterimin ardından çıkan bazı olaylar ve İbret gazetesinde yayımlanan bazı makaleler, Namık Kemal ve arkadaşlarının sürgüne gönderilmesine neden olmuştur. Bir tiyatro eseri olarak ayrıca ilgi görmüş, kısa zamanda başka dillere çevrilmiş ve pek çok tiyatro oyununun yazılmasına öncülük etmiştir. Rusların Silistre Kalesi’ni kuşatmasına karşı koymak üzere gönüllü olarak Silistre’ye gelen İslam Bey ve erkek kılığına girerek onun ardından giden Zekiye’nin hikâyesinin işlendiği Vatan Yahut Silistre’de asıl vurgulanmak istenen, "vatan uğruna yapılmayacak şey olmadığı"dır.

“İnsan her adımını mezardan uzaklaşmak için atar. Yine de biradım attıkça mezara giderek yaklaşır.Nitekim her nefesini hayatınıuzatmak için alır. Yine her nefeste hayatından bir nefeslikzaman azalır.”

Sıtkı Bey: Abdullah Çavuş, buraya gel! Şu kale uğrunda ölmek elinden gelir mi?

Abdullah Çavuş: Ölürüm, kıyamet mi kopar?

Sıtkı Bey: İslam Bey, bu gece, bir yere gidecek. Beraber gidebilir misin? Fakat yüzde doksan dokuz kurşuna dizilmek var.

Abdullah Çavuş: Kurşuna dizilirsem, kıyamet mi kopar?

Vatan Yahut Silistre, Namık Kemal’in vatanperverlik ve hürriyet duygularını en iyi yansıttığı eseridir. Eserde, düşman işgalinde olan Silistre Kalesi’nin, kahraman Türk ordusu ve bir avuç gönüllü sayesinde nasıl kurtarıldığı anlatılmıştır. Gönüllerinde vatan aşkından başka bir duyguya yer vermeyen Türk halkının, kaleyi müdafaa uğruna yaptıkları, yukarıdaki diyalogdan da anlaşılacağı üzere tarife sığmayacak yüceliktedir. Onlar düşman karşısında sayıca çok azdılar. Ama yüreklerindeki millet sevgisi ve iman, milyonlarca düşmanla baş etmeye yeterdi. İşte Silistre Kalesi’ni böyle savundular...

Eserin başkahramanlarından İslam Bey’in cepheye gidişinin ardından, onun hasretine dayanamayacağını anlayan sevgilisi Zekiye, asker kılığında ordunun içine karıştı. İki âşığın birbirlerine duydukları derin sevdadan başka bir büyük aşkları daha vardı: VATAN. İslam Bey ve Zekiye’ye göre vatan uğruna ölmek en büyük erdemdi.

Namık Kemal’e asıl şöhretini kazandıran ve yüzyılı aşkın süredir büyük bir ilgiyle okunan bu eser, aynı zamanda Türk edebiyatının sahnelenen ilk oyunu olma özelliğini de taşımaktadır. Gözlerimiz dolu dolu okuyacağımız bu tarihi oyun, bizlere üzerinde yaşadığımız toprakların ne büyük zorluklarla kazanıldığını bir kere daha kanıtlıyor...114 sure ve 6666 ayetten oluşan kutsal kitabımız Kur’ân-ı Kerim’de; İslâm dininin hükümleri, ahlâk ve inanç hakkındaki kaideler, Allah’ın varlığı ve birliği, Hz. Muhammed’in kutsiyeti ve İslâm’ı yaymak adına verdiği mücadeleler, dünya üzerinde var olmuş tüm peygamberlerin mucizeleri ve iyi bir mümin olmanın yolları aktarılmıştır. Ayrıca Kur’ân-ı Kerim, fesahat ve belagat sahasında da ilk ve en mükemmel örnek olarak;

De ki: “Ant olsun ki, bu Kur’ân’ın bir benzerini ortaya koymak üzere, insanlar ve cinler bir araya toplanıp birbirine destek olsalar da, onun benzerini ortaya getiremezler.” 

Vatan Yahut Silistre, Türk edebiyatının Batılı anlamda yazılıp oynanan ilk tiyatro yapıtıdır. Yazarın ilk tiyatro piyesidir. Eserin gerçek adı Vatan'dır. Eser yayınlandıktan sonra uygulanan yasaklar ve sansür nedeniyle Silistre adı ile oynanmış ve yayınlanmıştır. Daha sonra da Vatan Yahut Silistre adı ile yaygınlaşmış ve bu isimle kabul görmüştür.

Silistre bugünkü Bulgaristan’da Tuna ırmağının kıyısında, bir kenttir. 1388 yılında Türkler tarafından fethedilen Silistre, 1853-1856 Kırım Savaşı sırasında çok kalabalık bir Rus ordusu tarafından kuşatılmış, Musa Hulusi Paşa kumandanlığındaki Türk kuvvetleri kırk gün boyunca, kaleyi kahramanca savu­nurlar. Kitapta, asıl verilmek istenen 'vatan sevgisi'dir. Bunun ya­nında, Silistre Kalesi’ne yardıma koşan gönüllüler ve bunlardan İslam Bey ile Zekiye’nin aşkı da anlatılmaktadır.

İntibah, Namık Kemal’in 1873-1876 yılları arasında Kıbrıs’taki Magosa Kalesi’nde sürgünde iken yazmış olduğu romandır. Bu eser Türk Edebiyatının ilk edebi romanı olma özelliğini taşır. İlk başta Son Pişmanlık ismi verilen roman sansür sonrası İntibah: Sergüzeşt-i Ali Bey olarak yayımlanmış ve zamanla yalnızca İntibah ismini almıştır. Her bölüm divan şiirinden bir beyit ile başlar ve romantizm akımının etkileri açıkça görülür. Roman, İstanbul’un Çamlıca semtini ve bu semtteki mesire yerlerini mekân olarak seçmiştir. 1870’li yıllardaki Osmanlı sosyal hayatının, düşünce yapısının ve toplum düzeninin küçük bir kesiti romanın dekorlarını ve arka fonlarını teşkil eder.

Mehpeyker gibi kötü bir kadınla Dilâşub gibi saf bir kadının aşkı arasında kalan yakışıklı ve zengin delikanlının ailesi ve çevresindeki olaylar romanın konusunu teşkil eder. Ali Bey, hafifmeşrep bir kadın olan Mehpeyker’e âşık olmuş, Dilâşub gibi saf ve çok temiz bir cariyenin kıymetin bilememiştir. Mehpeyker ise Ali Bey’in servetine sahip olmak için elinden geleni yapmaktadır.

Sanki kader ressamı, daima birbirine musallat olan ve biri diğerinin pençesinden kurtulmamaları gereken, vefa, ihanet ve intikam karakterlerini bir göz alıcı bir levha üzerinde toplamış; vefayı, her türlü hüznü, her türlü talihsizliğiyle Dilaşub'da; ihaneti, hayatının her türlü iğrençliğini, her türlü kötü sonuyla Mahpeyker'de, intikamı, her türlü şiddeti, her türlü dehşetiyle Ali Bey'de canlandırmıştı... Orada bulunanların hepsi ağlaşmaya başladılar. Içlerinden en fazla etkilenen olan Mesud Efendi idi ki, Ali Bey, sözünün her cümlesini bitirdikçe"inanınız vallahi doğrudur. Zavallı çocuk, beni dinlesen ne olurdu!" diyerek ümitsizce feryat eder, bir de Mahpeykersin kanlı cesedini ayaklar altında aşağılardı. Zavallı adam, Beyi kurtarmak için mümkün olan elden gelebilecek yardımın hiçbirinde kusur etmedi. Fakat kayırma kabul edilemeyecek bir durum olduğundan, zaptiyeler Ali Bey'i götürdüler. Mesud Efendi ise en son insanlığını, Dilaşubtu Fatma Hanımefendi'nin yanına defnettirmek hizmetinde bulunarak gösterdi. Hırvat, yakalanıncaya kadar aldığı yaraların etkisiyle, daha sorgu altındayken geberdi. Abdullah Efendi, olanları duyduğu zaman o türlü kötülerin hiçbir zaman kurtulamadıkları zayıf kalplilik sebebiyle korkusundan öldürücü felç geçirdi. Yalnız, Ali Bey, birkaç ay hapiste kalarak, hükümet izin verdikçe annesinin mezarına gider; orada gerek onun ve gerek Dilaşub'un kara topraklarını gözlerinin yaşı ile ıslatırdı! Ne faydası var ki, bu pişmanlık zavallının altı ay içinde kederle mahvolmasından başka bir şeye yaramadı. Meşhurdur ki: Son Pişmanlık Fayda Vermez!

Mecburi Kıraat serimizin ikinci kitabı “Vatan Yahut Silistre” neşrolunuyor. Kitap, İstiklâl Takvimi'nin 1443 nüshasının neşri münasebetiyle açılacak sergide temin edilebilecektir.

Namık Kemal'in bu meşhur piyesini neşretmek gayesiyle eserin birkaç farklı nüshasını tedkik ettik. Birçok farklılıklar dolayısıyla ilk nüshasını, yani Namık Kemal henüz hayatta iken neşredilmiş nüshayı esas aldık. Birçok farktan bir tanesi dikkat çekici ve düşündürücü. Piyesin sonunda hep bir ağızdan söylenen "Yaşasın Vatan" sözü Türk yazısıyla neşredilmiş ilk nüshada var ama sonra yok olmuş. "Vatan Şairi"nin eserinden bu söz sonraki nüshalarda çıkarılmış. Piyesin ilk oynandığında uyandırdığı tesir ve sonradan piyesin sahnelenmesinin menedilmesi, Namık Kemal'in de sürgün edilmesi düşünülünce saltanat devrinde bunun tabii bir sansür olduğu düşünülebilir. Lakin aynı eserin cumhuriyet rejiminde de temsil edilmesinin men edilmesine ve "Yaşasın Osmanlılar" "Padişahım Çok Yaşa" gibi eski rejime dair ifadelerin sansür edilmesi şartıyla ancak temsiline müsaade edildiğine ne dersiniz?

İdare ve idarecilerin yaklaşımından öte edebiyatımızda Türk milletinin teveccüh ettiği Vatan Yahud Silistre'ye nasıl bakıldı? Bakıldı mı? Bakılmadığını İsmet Özel şöyle ifade ediyor: "Türkiye’de “fikriyat” sadece edebiyat ve bilhassa şiir dolayısıyla hayatiyet kazanabildiği için bize neyin ne olduğunu bir münekkid gösterebilirdi. Bu münekkid doğmadı, doğamadı, zira hem Batı’ya kapanıp, kapaklanıp hem de tenkid yapamazdın. Bir münekkid çıkıp Vatan Yahut Silistre’deki Abdullah Çavuş’u Shakespeare’in soytarılarıyla karşılaştırmadı. Neden Abdülhakhamid’in Fatih’i değil de Tarık’ı yazmaya değer bulduğunu izah eden olmadı? Oldu da benim haberim mi yok?"

Mecburi Kıraat serimizin yeni kitabı olarak neşrettiğimiz Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre eserine bu vesileyle Türkce bakılmasını teklif ediyoruz.

Namık Kemal’in 1880-1883 yılları arasında cüzler hâlinde yayımlanan Cezmi’si, Türk edebiyatındaki ilk tarihî romandır. Eserde 16. yüzyılda Osmanlı ile İran arasında, Doğu Anadolu, Kafkasya ve Kırım toprakları üzerindeki hâkimiyet mücadelesi konu edilir. İran seferine katılan asker-şair Cezmi, Kırım Hanı Adil Giray, İran şahının karısı Şehriyar, saraya mensup Perihan Cezmi’nin başlıca kahramanlarıdır. Olaylar, İstanbul’da başlar; ancak büyük bir bölümü İran sarayında geçer. Tanpınar dahil birçok eleştirmen, romanın ‘ittihad-ı İslâm’ düşüncesini işlediği hususunda hemfikirdir.

Roman, aslına sadık kalınarak yeni harflere aktarılmış, sadeleştirilmemiştir. Ancak günümüz okurunun anlayamayacağı kelime ve tamlamaların sözlük anlamları ilgili sayfanın altında verilmiştir. Bunun dışında bazı eklerin ve ünlü/ ünsüz harflerin yazımında günümüz imlasına uyulmuştur.

İntibah

Yurtseverlik, hürriyet, millet kavramlarını ortaya çıkaran bir Tanzimat aydınıdır. Bu kavramları Türk fikir hayatına ve edebiyatına sokan kişi olarak kabul edilir. Heyecanlı kişiliği, akıcı, parlak üslubu nedeniyle, devrinin diğer yazarlarından daha çok tanındı. “Vatan Şairi” ve “Hürriyet Şairi” olarak anılan Namık Kemal, şiirin yanı sıra eleştiri, biyografi, tiyatro, roman, tarih ve makale türlerinde eserler verdi. Özellikle “İntibah” adlı romanı ve “Vatan Yahut Silistre” adlı tiyatro oyunu ünlüdür. Tiyatroyu “eğlencelerin en yararlısı” olarak nitelemiş, halkın eğitilmesinde okul gibi görmüş, sahne dili ve tekniği yönünden başarılı yapıtlar vermiştir.

Namık Kemal, Türk milliyetçiliğine ilham kaynağı olmuş, Genç Osmanlı hareketi mensubu yazar, gazeteci, devlet adamı ve şairdir. Namık Kemal’in ihtilalci ruhunu yansıtan bir tiyatro eseridir. İntikam fikri, esasını oluşturur. Rumeli âyanlarının, kendi başlarına buyruk hareket etmeleriyle âdeta birer despot kesilmelerini anlatan eserin kahramanları; sevilen Muhtar Bey ile nefret edilen Kaplan Paşa ve onların çevresinde yer alanlardır.

Namık Kemal, sadece tiyatro oyunları kaleme alan birisi değil, aynı zamanda tiyatronun tarihi, gelişimi, estetiği, toplum üzerindeki etkisi gibi konularda da fikirlerini ortaya koymuş önemli bir isimdir. Toplumun siyasi, ekonomik, edebî, kültürel pek çok alanda değişmesi gerektiğini savunan Namık Kemal, oyunlarında vatanperverlik, kahramanlık, İslam birliği, devlet yönetimi, özgürlük düşüncesi, ahlak anlayışı gibi konulardaki fikirlerini ortaya koyarak yaşadığı toplumun gelişmesine ve ilerlemesine katkıda bulunmaya çalışır.
 
Namık Kemal’in tiyatrosu bu nedenle Ahmet Hamdi Tanpınar’ın deyimiyle bir “dava tiyatrosu”dur. Yazarın ilk tiyatro eseri olan Vatan Yahut Silistre siyasi, edebî ve toplumsal anlamda en çok etki yaratmış oyunudur.
 
Tiyatromuzun en önemli kurucu metinlerinden birisi olan Vatan Yahut Silistre her dönem okuruna çok şey söyleyecek bir eserdir.

İlk adı “Son Pişmanlık”, sonraki adı “Sergüzeşt-i Ali Bey” olan, daha sonra adı yenilenen İntibah, Türk Edebiyatı’ndaki ilk romandır. “Ruhsal çözümlemelerinin, bir olayı toplumsal ve bireysel yönleriyle” inceleyen Psikolojik bir eserdir.

Oyhan Hasan Bıldırki

Set İçeriği
1. Akif Bey
2. Cezmi
3. Gülnihal
4. İntibah
5. Vatan Yahut Silistre
6. Zavallı Çocuk

Namık Kemal, tiyatronun Batı kültüründe oynadığı rolü yakından görmüş, kendisi de milletinin ilerlemesini sağlamak için tiyatrodan faydalanmıştır. Namık Kemal’in Magosa’da sürgünde iken yazdığı beş perdelik Gülnihal ilk olarak Osmanlı Tiyatrosu’nda sahnelendi.
Namık Kemal Gülnihal’de hem birkaç aşk hikâyesini hem de kötü bir idarecinin memleketi ne hâle getirdiğini anlatır. Kaplan Paşa, sancağında ileri gelen pek çok kişiyi öldürdüğü için halkın tepkisini çeker. Amcasının oğlu Muhtar Bey’i öldürüp onun nişanlısı İsmet Hanım’la evlenmeyi planlar. Olayların çözümünde önemli rol oynayan Gülnihal, kardeşini zehirlettiği için Kaplan Paşa’ya kin besleyen Zülfikar’ın kendisine olan aşkından faydalanır. Muhtar Bey’in hapisten kurtarılmasında ve Kaplan Paşa’nın cezalandırılmasında ön planda olan hep Gülnihal’dir.

Namık Kemal’in kurgu yönünden başarılı eserlerinden biri olan Gülnihal’in Tiyatro Klasikleri serisi içinde gerekli ilgiyi göreceğini düşünüyoruz.

Osmanlı modern yaşamının ilk edebi metinlerinden sayılabilecek İntibah, roman sanatının edebiyatımızdaki sancılı ve sansasyonel başlangıcı için de önemli bir yere sahiptir. Türk romanının Çamlıca’da artık anlatacağı bir hikâyesi vardır.

Bir şair, bir edebiyatçı ve fikir adamı olarak Namık Kemal’in mücadelesi ve yazıları, son dönem düşünce tarihimiz için hem bilgi-yorum hem de hissiyat itibariyle merkezî bir yerde duruyor. Cumhuriyeti kuran kadro dâhil olmak üzere Yeni Osmanlılar hareketinden, Jöntürklerden, İttihat ve Terakki’den itibaren nerede ise bütün talebeler, aydınlar, medrese ve tekke mensupları, edebiyatçılar, şiir vadilerinde koşanlar, siyasetçiler, “memleketi kurtarma” sevdasına düşenler onu açıktan veya gizlice okuyarak yetişti, onun hissiyatına sahip oldu, hata ve savaplarını benimsedi.

Fakat Çağdaş Türk düşüncesine, edebiyatına, sanatına, müesseselerine hayatiyet veren birçok müellifin yazıları ve eserlerinin hâlâ sıhhatli toplu neşirlerine sahip olmadığımız gibi bu kervanın başını çeken Namık Kemal’in de külliyatı güvenilir bir şekilde önümüzde, Türk akademisyenlerinin ve fikir adamlarının önünde değil. Bununla zaruri irtibatlı olarak mevcut yorumlar, sağlıklı ve kuşatıcı bilgiye yaslanmadığı için çoklukla sıradan veya nâkıs, malul kalıyor. Dönemler, yazarlar ve fikirler arasındaki irtibat üst düzeyde kurulamadığı için devam eden veya değişen unsurların, vurgusu artan veya zayıflayan kavramların, nihayet hayati problemlerin hikâyesi de kronolojik olarak yok. Namık Kemal’in bütün makalelerinin neşri bu boşluğu dolduracak.

“Namik Kemal’in tiyatro projesi ve pratigi, vicdana seslenmek üzerinedir. Ayni zamanda vatan fikrinin de mecrasi olan vicdani etkileyerek, onun örtülerini kaldirip açarak ahlaki etkileyiciligi olan estetik deneyimler olusturmayi amaçlamaktadir Namik Kemal.”
-Fatih Altug-
Islam Bey, uzaktan uzaga Zekiye’yi sevmektedir ve gönüllü olarak orduya katilir. Vedalasmak üzere Zekiye’nin yanina gider. Islam Bey’e çilginca âsik olan Zekiye ise kilik degistirerek sevdigi adamin arkasindan gider ve gönüllüler takimina karisarak Silistre’ye kadar varir. Silistre’de ise kusatma altinda kalan askerler bir sekilde düsmani defetmek zorundadir.
Namik Kemal’in Vatan yahut Silistre oyunu ilk olarak 1 Nisan 1873’te Güllü Agop’un yönettigi Gedikpasa Tiyatrosu’nda sahnelenmistir. Kendisi için yeni bir teknik olan tiyatroyu Namik Kemal, seyircinin duygulanimlarini harekete geçirerek vicdanin örtülerini kaldiran bir araç olarak görür ve belirli ahlaki davranislari benimsemis özneler üretmek için tiyatronun vicdanlardaki etkisini kullanmaya çalisir.
Ilk baskisi 1873’te yapilan Vatan yahut Silistre oyunu, Bogaziçi Üniversitesi Türkçe Dersleri Koordinatörlügü’nde Türkçe dersleri veren Esra Demirkoparan tarafindan yayima hazirlanmistir. Editörlügünü ise yine ayni üniversiteden ögretim üyesi Nur Gürani Arslan yapmistir. Eserin bu baskisi, dönemin diline ve ruhuna olabildigince uygun, fakat günümüz okuru için de anlasilabilir olmasi amaçlanarak çevrilmistir.

1874 yılı başında Gedikpaşa Tiyatrosu’nda izleyiciyle buluşan Zavallı Çocuk piyesinde Namık Kemal, on dokuz yaşında tıp öğrenimi gören ve amcasının yanında kalan Ata ile on dört yaşındaki kuzeni Şefika arasındaki aşkı anlatır. Oyunda bu iki genç arasındaki aşk ve bu iki gencin ailevi baskılara boyun eğişi konu edilmektedir. Zavallı Çocuk'ta o dönem Osmanlı toplumunun en küçük

birimi olan ailede gözlemlenen büyük sorunlar yer almaktadır. Namık Kemal’in “vatan,” “hürriyet” gibi büyük ve önemli kavramlar ile toplumsal konular üzerine kurulu edebî anlayışında, küçük ve bireysel meselelere odaklanan bir istisna sayılabilecek Zavallı Çocuk Osmanlı toplum yapısına ilişkin de bir eleştiri içermektedir. İlk olarak 1873 yılında yayımlanan Zavallı Çocuk oyunu,

Boğaziçi Üniversitesi’nde Türk Dili dersleri veren Esra Demirkoparan tarafından yayına hazırlanmıştır. Editörlüğünü ise aynı üniversitenin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde öğretim üyesi Tülay Gençtürk Demircioğlu gerçekleştirmiştir. Eserin bu baskısı, dönemin diline ve ruhuna olabildiğince uygun, fakat günümüz okuru için de anlaşılabilir olması amaçlanarak hazırlanmıştır.

“Namık Kemal’in tiyatro projesi ve pratiği, vicdana seslenmek üzerinedir. Aynı zamanda vatan fikrinin de mecrası olan vicdanı etkileyerek, onun örtülerini kaldırıp açarak ahlaki etkileyiciliği olan estetik deneyimler oluşturmayı amaçlamaktadır Namık Kemal.”

-Fatih Altuğ-

İslam Bey, uzaktan uzağa Zekiye’yi sevmektedir ve gönüllü olarak orduya katılır. Vedalaşmak üzere Zekiye’nin yanına gider. İslam Bey’e çılgınca âşık olan Zekiye ise kılık değiştirerek sevdiği adamın arkasından gider ve gönüllüler takımına karışarak Silistre’ye kadar varır. Silistre’de ise kuşatma altında kalan askerler bir şekilde düşmanı defetmek zorundadır.

Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre oyunu ilk olarak 1 Nisan 1873’te Güllü Agop’un yönettiği Gedikpaşa Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir. Kendisi için yeni bir teknik olan tiyatroyu Namık Kemal, seyircinin duygulanımlarını harekete geçirerek vicdanın örtülerini kaldıran bir araç olarak görür ve belirli ahlaki davranışları benimsemiş özneler üretmek için tiyatronun vicdanlardaki etkisini kullanmaya çalışır.

İlk baskısı 1873’te yapılan Vatan yahut Silistre oyunu, Boğaziçi Üniversitesi Türkçe Dersleri Koordinatörlüğü’nde Türkçe dersleri veren Esra Demirkoparan tarafından yayıma hazırlanmıştır. Editörlüğünü ise yine aynı üniversiteden öğretim üyesi Nur Gürani Arslan yapmıştır. Eserin bu  baskısı, dönemin diline ve ruhuna olabildiğince uygun, fakat günümüz okuru için de anlaşılabilir olması amaçlanarak çevrilmiştir.

Namık Kemal’in 1876 tarihinde basılmış olan İntibah romanında, dönemin iyi yetiştirilmiş gençlerinden sayılan Ali Bey'in Mehpeyker'e âşık olması ve bu aşkın sonunda Ali Bey'in başından geçenler anlatılır.

Namık Kemal İntibah’ta toplumsal hayatta kadın ve erkeğin konumunu, cariyelik kurumunu, iradesiz ve mirasyedi gençliği, intikam ile kişilik hezeyanlarını ele alır. Tüm bunların sonucunda gerçekleşen bir uyanışı (intibahı) romanın ana erkek kahramanı Ali Bey ile onun ailesinin yaşadığı facia üzerinden ortaya koyar.

İlk olarak Namık Kemal’in Magosa’da sürgünden İstanbul’a döndüğü yıl yayımlanan İntibah Boğaziçi Üniversitesi Türkçe Dersleri Koordinatörlüğü’nde öğretim görevlisi olan Fatma Akman tarafından notlarla yayıma hazırlanmıştır. Editörlüğünü ise yine aynı üniversitenin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden öğretim üyesi Tülay Gençtürk Demircioğlu gerçekleştirmiştir. Eser, dönemin diline ve ruhuna olabildiğince uygun fakat günümüz okuru için de anlaşılabilir olması amaçlanarak çevrilmiştir.

Vatan yahut Silistre, Namık Kemal’in ilk ve şöhreti en yaygın tiyatro eseridir. Dört perdedir. Tiyatro tekniği bakımından zayıftır. Olayların tertibi, birbirine bağlanması basittir. Sahnelerin çoğu diyalog şeklindedir. Eserde tez-antitez çatışması yoktur. Namık Kemal’in şahıs ve tiyatro tarihimiz bakımından önemlidir. Konusu vatanseverliktir.

Namık Kemal için tiyatro, halka doğrudan ulaşabilmesi bakımından oldukça önemli bir türdür. Vatan yahut Silistre oyununda da vatan sevgisini türlü duygularla çarpıştırıp nihayet hepsinden üstün çıkararak halka vatan fikrini ve sevgisini aşılamak ister.

Kırım Savaşı’nın yaşandığı yıllarda Zekiye ve İslam Bey arasında yeni başlayan aşk, İslam Bey’in cepheye gitmesiyle beklenmedik bir hal alır. Zekiye İslam Bey’in ardı sıra erkek kılığına girerek Silistre savunmasına katılır ve böylece savaş meydanında aşkın, vatan sevgisinin, millet fikrinin iç içe geçtiği olaylar yaşanır.

Vatan yahut Silistre 1 Nisan 1873’te ilk kez sahnelendiğinde halk üzerinde gösterilere varan büyük bir coşku yaratmış, bu etkinin diğer bir sonucu olarak Namık Kemal’in gazetesi İbret kapatılmış, kendisi de Magosa’ya sürülmüştür. Yazarı hayattayken Rusçaya ve Almancaya çevrilen eser, daha sonra pek çok dilde yayımlanır.

“Vatan Yahut Silistre”, 1872’de Namık Kemal (1840-1888) tarafından kaleme alınmış, asıl adı “VATAN” olan bir tiyatro oyunudur. Eser, Türk edebiyatında batılı anlamda ilk tiyatro eseri olmasının yanında “vatan” temalı ilk oyun olma özelliğini de taşır. Bundan dolayı yazarına “Hürriyet Şairi” sıfatını kazandırmıştır. Romantizm akımının edebiyatımızdaki kıymetli örneklerinden biri olmasının yanında, oyunun sergilenmesi sonucunda yaşanan olaylar ile de Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. 

Namık Kemal (1840-1888), Türk edebiyatında ilk edebi roman olarak bilinen “İntibah: Sergüzeşt-i Ali Bey” (Uyanış: Ali Bey'in Macerası) adlı bu eseri, 1873-1876 yılları arasında Kıbrıs-Magosa’da sürgündeyken yazmıştır. 
Zengin bir ailenin oğlu olan Ali Bey, Mehpeyker adında hafifmeşrep bir kadına âşık olur ve bütün hayatı değişir. Roman bir aşk öyküsü etrafında geçmekle birlikte, Osmanlı Dönemi’nde İstanbul yaşantısını büyük bir çıplaklığı ile de gözler önüne serer. 
Eser gerek anlatım biçimi gerek kurgusu­­ gerek değindiği konular bakımından Türk Klasikleri arasındaki özel yerini hak ederek almıştır.

Namık Kemalin 1880'de yayımlanan Cezmiadlı romanı, Türk edebiyatında tarihî roman olarak kabul edilir. Cezmi, Namık Kemalin İntibah romanından tam dört yıl sonra ele alınır. Dolayısıyla bu dört yıl, Namık Kemali Osmanlı tarihi ile yakından ilgilenmesine sebebiyet verir.
Cezmi, on bir bölümden meydana gelmekle birlikte, tarihi pek çok bilgiye eserin ilk bölümünden ulaşmak mümkündür. Ayrıca romandaki kişilerin analizleri de ilk bölümde yer alır.

Romanın olay örgüsünü Osmanlı İran harbi oluştururken, Cezmi adlı başkahramanın harp sırasında yaşamış olduğu birtakım olaylar zinciri romanın adından da anlaşılacağı gibi daha çok kahraman odaklı bir eserin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu çalışmada roman, günümüz okurunun zorlanmadan anlayabileceği bir yapıya büründürülmeye çalışılmıştır. Kitabın baş tarafına ise romanın ayrıntılı incelemesi konulmuştur.

Namık Kemalin Magosa sürgünündeyken yazdığı İNTİBAH, Son Pişmanlık ve Sergüzeşt-i Âli Bey isimlerini de taşır. Roman, 1876'da yayımlanır. İntibah, hem Namık Kemalin ilk romanı olması hem de Türk edebiyatında ilk edebî roman olarak bilinmesi sebebiyle önemli bir yere sahiptir.

Namık Kemal, 23 bölümden oluşan romanında her bölüm başına Hâfız-ı Şirâzî ve Nedim gibi şairlerden aldığı beyitleri eklemiştir. Bölüm başına yerleştirilen her beyit, anlam bakımından yer aldığı bölümle uyuşmaktadır.

Romanda kadına bakış en önemli konulardan biridir. Yazar, ele aldığı üç kadın kahramanla döneminin bütün kadın tiplerini yansıtmaktadır.
Romanda dönemin gençliği, sosyal hayatı ve bürokrasisi İstanbul merkezli olarak anlatılmaktadır.

Bu çalışmada roman, günümüz okurunun zorlanmadan anlayabileceği bir yapıya büründürülmeye çalışılmıştır.

Kitabın baş tarafına ise romanın ayrıntılı incelenmesi konulmuştur.

Tanzimat döneminin en önemli düşünce, sanat ve siyaset adamlarından birisidir.

“Vatanın kurtuluşu ve istiklâli için ölmeyi bugünkü nesle Namık Kemal öğretti." diyor Mustafa Kemal Atatürk O'nun için.

Namık Kemal Türk milliyetçiliğinin öncülerinden, Genç Osmanlı hareketi mensubu, gazeteci, devlet adamı, ünlü 
yazar ve şairdir. Özellikle "İntibah" isimli romanı ve "Vatan, Yahut Silistre" isimli tiyatro oyunu ile tanınır. 

Zevkle okuyacağınız iki eser. Tek kitapta.

16. yüzyılda yaşanan Osmanlı-İran savaşının, Türk askeri Cezmi, Türk ordusuna destek veren Kırım Hanı Adil Giray, İran Şahı'nın kız kardeşi Perihan ve Şah'ın karısı Şehriyar karakterleri üzerinden anlatıldığı bir roman. Savaşın oluşum sebepleri, gelişimi, Osmanlı ve İran Devletlerindeki makam mevki mücadeleleri birçok entrikayla birlikte işleniyor. Eserde İran ve Osmanlı arasındaki mezhep farklılığı ve milliyetçilik üzerine Namık Kemal'in önemli yorumlarını görüyoruz. Yine Kanuni'den sonra bozulan Devlet yönetim anlayışı Namık Kemal tarafından eleştirel boyutta ele alınıyor. Roman anlatılan bölümlere göre bazen savaş sahnelerinin anlatıldığı sürükleyici bir esere, bazen ikili ilişkiler ve entrikaların ön plana çıktığı pembe bir diziye, bazen Namık Kemal'in araştırma ve incelemelerini ortaya koyduğu bir tarih kitabına, bazen de şiirlerle donatılmış bir kitaba dönüşüyor.

Tanzimat döneminin en önemli düşünce, sanat ve siyaset adamlarından birisidir. Vatanın kurtuluşu ve istiklâli için ölmeyi bugünkü nesle Namık Kemal öğretti. diyor Mustafa Kemal Atatürk O'nun için. Namık Kemal Türk milliyetçiliğinin öncülerinden, Genç Osmanlı hareketi mensubu, gazeteci, devlet adamı, ünlü yazar ve şairdir. Özellikle İntibah isimli romanı ve Vatan, Yahut Silistre isimli tiyatro oyunu ile tanınır. Zevkle okuyacağınız iki eser. Tek kitapta.

İntibah, Namık Kemal'in 1876'da sürgünde iken, hala içindeki vatan sevgisiyle, Osmanlıca'nın roman yazmaya uygun bir dil olduğunu göstermek için kaleme aldığı bir eserdir. Aynı zamanda bu roman edebiyatımızın ilk edebi romanı kabul edilir. Uzun Çamlıca tasviri ile başlaması ve yer yer okuyucuyu yönlendirmesi eseri romantizm akımıyla yazdığının kanıtıdır.Diğer Tanzimat Edebiyatı eserlerinde olduğu gibi burda da toplumdaki aksaklıklar eleştirilmiştir. Ana tema yanlış ilişkilerdir. Bu eserde yavaş yavaş insanla ilgili tahliller yapılmaya başlamıştır.

Namık Kemal’in 1876 yılında yayımladığı romanı İntibah, 19. yüzyıl İstanbul’unda geçen trajik bir hayat hikâyesini anlatır. Mirasyedi ve saf bir genç olan Ali Bey’in yolu, babasının ölümünün ardından, Mehpeyker isimli, kötü şöhrete sahip bir kadınla kesişir. Mehpeyker’e âşık olmasıyla içine düştüğü bu ilişki, Ali Bey için sonu gelmeyecek felaketlerin başlangıcı olur. Tutkuyla başlayan aşkta coşkun duygular yerini intikama bırakınca pişmanlık hiç kimseye fayda getirmeyecektir.
Türk edebiyatında roman türünün ilk örneklerinden olan İntibah, geleneksel edebiyat ile Batı edebiyatını kendi içinde birleştirmiştir. Bu birlikteliğin ilk ve en önemli örneklerinden olan İntibah, yayımlanmasının ardından Türk edebiyatında roman türünü geliştirecek diğer yazarlara öncü bir rol oynamıştır.

Namık Kemal’in Emir Nevruz adlı eserinin Arap Harfli Türk Alfabesi ile basılmış hâli kitapta birlikte verilmiştir.

Namık Kemal’in ilk tiyatro eseri olan “Celâleddin Harzemşah” kendisinin de belirttiği üzere oynanmak için değil, okunmak için yazılmıştır. Eserde Harzemşahların son hükümdarı olan Celâleddin’in kişiliği, Moğollara karşı mücadeleleri ve çileli hayatı anlatılır.

Mehmet Harzemşah, bir Moğol ticaret kervanını yağma ettirir, bunun sonucunda da Cengiz ordularının saldırısına uğrar, yenilir, bir adaya sığınır ve burada ölür. Oğlu Celâleddin onun yerine geçer, o da Moğollarla savaşa tutuşur ve yenilir. Hindistan’a kaçmak zorunda kalır ve kaçarken peşlerindeki Moğol askerlerinin eline düşmemesi için oğlunu ve karısını Sind Nehri’ne atar. Celâleddin Harzemşah’ın çileli hayatı bunlarla da sona ermez ve nihayetinde bir ihanete kadar bu hayatına devam eder.

ORHAN: “Padişahım! O tarafa gitmekte fayda yok! Beyhude yere mevtin kucağına koşmuş olursunuz!..”

CELÂLEDDİN: “Ben, ölümden başka ne arıyorum? Dünyanın çehresindeki iğrenç hebaset bulâşıklarını mı setretmeye gideceğim?”

ORHAN: “Padişahım! Ordunun merkezi hâlâ yerinde metanet edip duruyor! Efendimiz orada bulunursa belki Cenabıhak bir galebe ihsan eder?”

“Akif Bey”, hem konusu hem içeriği hem de karakterlerin işlenmesi itibarıyla Namık Kemal’in en değerli tiyatro eserlerinden biridir. Bir dönem devlet tiyatrolarında usta tiyatrocular tarafından da oynanan eser, edebiyatımıza denizi sokan ilk yapıt olarak da bilinir.

Deniz zabiti Akif Bey, vatani görevini yerine getirmek için Kırım Savaşı’na katılınca çok sevdiği karısından ayrılmak zorunda kalır. Ne var ki karısı, kendisine karşı aynı hisleri beslememektedir. Nitekim Akif Bey’den -savaş sırasında esir düştüğü için- haber alınamaması, bu sadakatsiz kadının başka biriyle evlilik planları için bir fırsat olur. Gelgelelim Akif Bey bir gün çıkagelir ve her şey bir faciayla noktalanır.

AKİF: “Ben katil değilim… Beni istemeyeni öldürmek zilletine düşmem… Ben hakikati öğrenmek istiyorum… O kadar…”

ŞAHİN: “Ne yapacaksın onu… Hâlâ mı anlamadın onu?..”

AKİF: “Anladım fakat bir kere de bunu, onun yüzünde görmek istiyorum. İsmet perdesi, muhabbet nişanesi zannettiğim pembelikler, nazlar ve utangaç gülümsemelerin yalancı bir nikap gibi düştüğünü görmek istiyorum.”

ŞAHİN: “Aldatmayalım kendimizi de birbirimizi de… Sen onu bir kere daha görmek istiyorsun. Sen onu seviyorsun… Bağışla benim açık sözlülüğümü kurbanın olayım Akif…”

AKİF: (ihtirastan titreyerek kendinden geçmiş bir hâlde) “Ne çıkar… Tut ki seviyorum… Tut ki bir kere daha görmek, bir kere olsun görmek istiyorum… Bırak beni…”

Türk edebiyatının deniz konulu ilk piyesi olduğu için tiyatro tarihimiz açısından önemli olan Akif Bey’de, denizin güzelliği ve insanı etkileyen tarafları Akif Bey’in ağzından dile getirilir.
Bir savaş gemisinin kaptanı olan Akif Bey, Dilrüba adında ahlak yönünden düşük bir kadınla evlidir. Dilrüba ile evlenmek isteyen Esat Bey Rusların Türk donanmasını Sinop’ta yakmaları üzerine Akif Bey’in savaşta öldüğü haberini yayar. Dilrüba da kocasının Sinop’taki deniz savaşında öldüğünü iki yalancı şahitle ispat edip başkasıyla evlenmek için gerekli belgeyi alır ve Esat Bey’le düğün hazırlıklarına başlar. Sinop baskınından sağ olarak kurtulan Akif Bey, Dilrüba ile ilgili bütün gerçekleri babasından öğrenir. İntikam almak amacıyla düğün gecesi Dilrüba’nın evine gider ve ardından trajik olaylar yaşanır.

Eserin tiyatro severlerin ilgisini çekeceğini umuyor, Tiyatro Klasikleri serisi içinde yayımlamanın tiyatromuza katkıda bulunacağını düşünüyoruz.

Namık Kemal'in Gelibolu'ya devlet memuriyetine gitmeden evvel yazdığı Vatan yahut Silistre, sağlığında sahnelenişini gördüğü tek oyundur. Eser, defalarca sahnelenerek geniş halk kitlelerine ulaşmıştır.

Edebiyatımızda ilk edebi roman olarak kabul gören İntibah; aşk, kıskançlık, intikam duygularını işleyen psikolojik bir yapıttır. Namık Kemal, bu romanda Batılı romancılara özgü bir betimleme ve tahlil yöntemi ortaya koyar. Bugün bizim için İntibah romanının değeri, eski Türk edebiyatına karşı yeni bir edebiyat girişimi olarak tarihimizde yer almasıdır. 

Romanda korumacı bir aile tarafından yetiştirilen genç bir erkeğin dönemin eğlence anlayışıyla tanışmasından sonra gelişen olaylar anlatılır. Kendisini tanımadığı, uyum sağlayamadığı bambaşka bir dünyanın içinde bulan Ali Bey’in başına gelenler hem kendisini hem de ailesini felakete sürükleyecek, son pişmanlık ise fayda etmeyecektir.

Türk edebiyatının yapı taşlarından biri olan Namık Kemal, tiyatronun halkı bilgilendirmek için önemli bir araç olduğunu düşünür. Gerek Türk tiyatrosu, gerek getirdiği yeni fikirler açısından Türk edebiyatı için çok önemli bir eser olan Vatan Yahut Silistre bu uğurda yazılarak halkı coşkulandırmak açısından oldukça başarılı olmuştur. Öyle ki, hürriyet sevgisini had safhada yansıtan bu tiyatro eseri sahnelenmesinin ardından Namık Kemal hükümet tarafından Magosa’ya sürgün edilir.

Vatan ve millet sevgisinin ön plana çıktığı bu metinde, yaşanan savaş sırasında sevdiğini bırakıp cepheye gitmek durumunda olan İslam Bey ve onun peşinden vatan sevgisi uğruna kılık değiştirerek cepheye gelen Zekiye’nin aşkına tanıklık ederiz.

Vatan Yahut Silistre, yılları aşarak günümüz okurunun yüreğine dokunan bir tiyatro klasiği.

“Yüksel ki yerin bu yer değildir.
Dünyaya geliş hüner değildir.”

“Türk edebiyatında tarihi roman türünde kaleme alınmış ilk örneklerden sayılan eser aslında iki cilt olarak planlanmışsa da sadece birinci cildi yazılabilmiştir. Namık Kemal'in ikinci romanı olan Cezmi konusunu, 16. Yüzyılda 2. Selim devrinde başlayıp aralıklarla yarım yüzyıl kadar devam eden Osmanlı-İran savaşlarından alır. Namık Kemal'in 1877'de Midilli'ye gittikten sonra yazdığı romanın başında, 16. yüzyılın genel siyasî durumuyla romana adını veren Cezmi'nin tasvirlerinin yapıldığı, asıl olayla doğrudan ilgisi bulunmayan bir giriş bölümü yer alır.

Romanın diğer kahramanları gibi tarihten alınmış gerçek bir kişi olan Cezmi hem şair yaratılışlı hem de cesur bir delikanlıdır. Romanda bir sipahinin oğlu olan Cezmi'nin yetişmesi, özellikleri ve İran savaşlarında gösterdiği kahramanlıklar yanında bu savaşlarda tanışıp dost olduğu Adil Giray'ı esaretten kurtarması sırasında İran'da başından geçen olaylar anlatılmıştır. Namık Kemal burada, idealize ettiği Cezmi'nin şahsında biraz da kendini, özellikle Kars'ta geçirdiği gençlik yıllarının hatırasını ve orada öğrendiği ata binme, ok atma, cirit oyunu gibi konulardaki bilgisini ortaya koymak istemiştir.

Cezmi, Osmanlı-İran savaşlarında gösterdiği kahramanlıklarla Özdemiroğlu Osman Paşa'nın dikkatini çeker ve takdirini kazanır. Yine bu savaşlar sırasında Kırım ordusu kumandanı Kalgay Adil Giray ve kardeşi Gazi Giray'la tanışarak dost olur. Romanda daha sonra, bu savaşlardan birinde İranlılar'a esir düşen ve Kazvin Sarayı'nda tutulan Adil Giray ile kendisine aşık olan iki kadının, şahın karısı Şehriyar ve kız kardeşi Perihan'ın macerası ele alınır.”

Namık Kemal’in temel düşünceleri kendi metinlerine dayanarak kısaca özetlenecek olursa: İnsan özgür doğar… Birinin özgürlüğü başka bir kişinin özgürlüğüyle sınırlı olmamalıdır… En büyük güç, toplumdadır; onun için kişilerin özgürlüğünün korunması topluma verilir… Devletin asıl görevi, adaleti yerine getirmektir… Vatan, coğrafyadan çok millet hayatıyla kaynaşan bir tarih mirasıdır… Özgürlük, insanlık düşüncesinin ürünüdür.

Edebiyat-ı şahiha (Yalın Edebiyat) sözünü kullanmayı seven Namık Kemal, romantizmin etkisinde ve divan edebiyatının karşısındadır. Namık Kemal, romanı gerçekleşmemişse bile gerçekleşmesi mümkün olan bir olayı ahlaka, geleneklere, duygulara ve olasılıklara uygun ayrıntılarla anlatmak diye tanımlar; tiyatroyu, insanlığın durumunu anlatan eğlencelerin en faydalısı diye niteler.

Gülnihal, Namık Kemal’in ikinci tiyatro eseridir. İsmet ile Muhtar birbirini seven iki gençtir. İsmet’in dadısı Gülnihal ile mutluluk içinde yaşamaktadırlar. Ancak, amca çocukları olan sancak Beyi kaplan Paşa, çok zalimdir. Halka yaptığı zulüm ve işkencelerle tanınmaktadır. Olaylar, çeşitli entrikalarla devam eder.

Eser, Padişah üzerinde etki yapmış ve tiyatro üzerindeki sansürler ağırlaştırılıp denetlenmiştir.

Namık Kemal’in tiyatro projesi ve pratiği, vicdana seslenmek üzerinedir. Aynı zamanda vatan fikrinin de mecrası olan vicdanı etkileyerek, onun örtülerini kaldırıp açarak ahlaki etkileyiciliği olan estetik deneyimler oluşturmayı amaçlamaktadır Namık Kemal.”

-Fatih Altuğ

İslam Bey, uzaktan uzağa Zekiye’yi sevmektedir ve gönüllü olarak orduya katılır. Vedalaşmak üzere Zekiye’nin yanına gider. İslam Bey’e çılgınca âşık olan Zekiye ise kılık değiştirerek sevdiği adamın arkasından gider ve gönüllüler takımına karışarak Silistre’ye kadar varır. Silistre’de ise kuşatma altında kalan askerler bir şekilde düşmanı defetmek zorundadır.

Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre oyunu ilk olarak 1 Nisan 1873’te Güllü Agop’un yönettiği Gedikpaşa Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir. Kendisi için yeni bir teknik olan tiyatroyu Namık Kemal, seyircinin duygulanımlarını harekete geçirerek vicdanın örtülerini kaldıran bir araç olarak görür ve belirli ahlaki davranışları benimsemiş özneler üretmek için tiyatronun vicdanlardaki etkisini kullanmaya çalışır.

İlk baskısı 1873’te yapılan Vatan yahut Silistre oyunu, Boğaziçi Üniversitesi Türkçe Dersleri Koordinatörlüğü’nde Türkçe dersleri veren Esra Demirkoparan tarafından yayıma hazırlanmıştır. Editörlüğünü ise yine aynı üniversiteden öğretim üyesi Nur Gürani Arslan yapmıştır.

Eserin bu baskısı, dönemin diline ve ruhuna olabildiğince uygun, fakat günümüz okuru için de anlaşılabilir olması amaçlanarak çevrilmiştir.

Namık Kemal, çeşitli makalelerinde roman hakkındaki görüşlerini ifade eder. Celaleddin Harzemşah adlı tiyatro
eserine yazdığı önsözde ( Celal Mukaddimesi ) eski hikayelerimizi romanla karşılaştırarak eleştirir, Namık Kemal
romanda üç şey aramaktadır: Olayın gerçekleşebilme imkanı; konunun ahlak, adet, duygu ve ihtimallere dayandırılması ve tasvir.

İntibah 23 bölüm hâlinde düzenlenmiştir. Her bölüm konusuna uygun olarak divan edebiyatından seçilen bir
beyitle başlar. İlk bölümdeki bahar tasviri kasidelerin nesib kısmını andırır. Akabinde Çamlıca’yı tasvir eder
Namık Kemal. Bu bölüm hem tasviri hem de seyir mekanlarını edebiyatımıza dahil etmesi açısından
önemlidir. Ali Bey’in hikayesi de burada başlar...

Namık Kemal’in Kıbrıs Magosa’da sürgündeyken yazdığı bu eser, edebiyatımızda ilk edebi roman olarak gerçekçi bir dil ile yazılmıştır.

Namık Kemal’in Romantik üslûpla kaleme aldığı bu eserde, tutkuyla yaşanan aşkın sevecenliğinde, mutluluğu aile yuvasında değil de, tüm kötülüklere kapı açan Mahpeyker’e olan aşkında arayan Ali Bey’in tüm ailesinin başına açtığı bu dram yer almaktadır.

"Sen ateş, yaktın, zaten yanmış olan gönlümü,
Yeniden heveslendirdin şu kendinden utanmış gönlümü..."

Namık Kemal için tiyatro, halka doğrudan ulaşabilmesi bakımından oldukça önemli bir türdür. Vatan yahut Silistre oyununda da vatan sevgisini türlü duygularla çarpıştırıp nihayet hepsinden üstün çıkararak halka vatan fikrini ve sevgisini aşılamak ister. Kırım Savaşı’nın yaşandığı yıllarda Zekiye ve İslam Bey arasında yeni başlayan aşk, İslam Bey’in cepheye gitmesiyle beklenmedik bir hal alır. Zekiye İslam Bey’in ardı sıra erkek kılığına girerek Silistre savunmasına katılır ve böylece savaş meydanında aşkın, vatan sevgisinin, millet fikrinin iç içe geçtiği olaylar yaşanır. Vatan yahut Silistre 1 Nisan 1873’te ilk kez sahnelendiğinde halk üzerinde gösterilere varan büyük bir coşku yaratmış, bu etkinin diğer bir sonucu olarak Namık Kemal’in gazetesi İbret kapatılmış, kendisi de Magosa’ya sürülmüştür. Yazarı hayattayken Rusçaya ve Almancaya çevrilen eser, daha sonra pek çok dilde yayımlanır.