Bu kitap, Şakir Kocabaş’ın 1983-1988 yılları arasında çoğunlukla Yönelişler ve İlim ve Sanat dergilerinde yayınlanladığı makaleler ile Londra Üniversitesi Imperial College (4 Mart 1984) ve Birbeck College’de (21 Eylül 1985) verdiği birer konferansı ihtiva ediyor. Bu konferanslardan ilki “Akıl-Beden Problemi”, ikincisi “John Searle’in Minds, Brains and Science’ının Çözümüne Giriş” başlığıyla yayınlanmıştır.

Derleme bu haliyle merhum Kocabaş tarafından 1985-1988 yılları arasında hazırlanmış, fakat bugüne kadar yayınlanmamıştır.

Kitaptaki makalelerin hemen hepsi Kocabaş’ın İfadelerin Gramatik Ayırımı adlı kitabında ana hatlarını ortaya koyduğu felsefi metodun kısmi birer uygulaması olarak görülebilir. Bu bağlamda Thomas Kuhn’un The Structure of Scientific Revolutions, Daniel C. Dennett’ın Brainstorms, John Searle’ün Minds, Brains and Science, Richard Dawkins’in The Selfısh Gene ve Paul Davies’in God and The New Physics adlı kitaplarının da analitik incelemesi yapılmıştır.

Yaratılışla ilgili konular İslam’ın daha ilk döneminde Müslümanların ilgisini çekmiştir. Hz. Peygamber’in amcasının oğlu Abdullah b. Abbas yaratılışla ilgili ayetler üzerinde ilk yorumları yapan kişi olmuştur. Daha sonra Abbasiler döneminde yaşamış Nazzam, Cahız ve Birûnî gibi Müslüman bilginler kozmoloji ve canlıların yaratılışıyla ilgili konularda eserler vermişlerdir. Sonraki yüzyıllarda, maalesef İslam medeniyetinde diğer birçok ilim dalında olduğu gibi, kozmoloji ve yaratılış alanındaki çalışmalar giderek azalmış ve duraklama devrine girmiştir.

Müslümanlar olarak bugün artık bütün bilim alanlarında duraklama devrinin sonunu ilan etmemizin zamanı gelmiştir. İslam medeniyeti nasıl ortaçağın karanlık dünyasına aydınlık getirdiyse, çağımızın insana ve gerçekliğe verilen değer açısından karanlık dünyasını da aydınlatacaktır. Kur’an ve gerçeklik arasında sağlam ilişkiden hareket ederek Kur’an’daki yaratılışla ilgili temel kavramları ortaya çıkarmak için yaptığımız elinizdeki çalışma, bu yönde atılmış bir ilk adımdır.

Kur’an’la gerçeklik arasında iç içe ve ayrılmaz bir bağımlılık olması gerektiği göz önüne alındığında, onunla gerçeklik arasında fizikten kozmolojiye kadar bütün bilimler açısından birçok ilişki kurmak ister istemez söz konusu olmaktadır.

Bu durumda, ileri sürülecek bu ilişkilerin ne dereceye kadar anlamlı ve geçerli olduğu sorusu ortaya çıkmaktadır. Bu ilişkilerin anlamlılığını ancak bir gramer çalışması ortaya çıkarabilir. Şu halde, herhangi bir kozmolojik yorum çalışmasından önce, ilgili ayetler ve bunlarda geçen kelimeler üzerine mutlaka bir kavramsal çalışma, bir gramer çalışması yapmak gerekmektedir.

Aksi takdirde yapılan yorumlar, Kitab’la alakası olmayan ve dolayısıyla ilmi değeri olmayan kişisel görüşler olmaktan öteye gidemez. İşte bu kitap böyle bir gramer çalışmasının nasıl yapılacağını anlatmakta ve yedi temel kavram (emr, kadr, izn, sahhara, sultan, akl ve ruh) üzerindeki uygulamalarla da göstermektedir.

Batı bilim geleneği; eski Yunan düşüncesinden gelen temel kavramlar, mantık ve geometri ile ortaçağda müslümanların geliştirdiği cebir, trigonometri ve deney, gözlem ve ölçmeye dayanan araştırma geleneği üzerine kurulup gelişmiştir. Eski yunan düşüncesinin temel kavramları üzerine gelişen batı bilim anlayışı, bilim ve gerçeklik arasındaki ilişkiyi ihmal ettiği için bugün ciddi teorik ve felsefi meselelerle karşı karşıya kalmaktadır. Relativite ve kuantum teorileri, içlerinde taşıdıkları çözülemeyen kavramsal çelişkiler yanında, yarım yüzyılı aşan bütün çabalara rağmen birleştirilemiyor. Bu çelişkiler çağımızın bazı seçkin fizikçilerini, bir
ömür boyu inceledikleri tabiatı "saçma" ve "anlamsız" olarak vasıflandırma noktasına kadar getirmiştir. İşte bu yüzden mevcut bilim anlayışının mutlak
bir alternatifinin geliştirilmesi gerekmektedir. Elinizdeki kitap, günümüz bilim anlayışının kavramsal temellerini sorguluyor ve yeni bir bilim anlayışının ilk işaretlerini sunuyor.