“Kişinin ait olduğu grubun üyelerinden mutlak yalıtımı düşünülemez. Biyolojik açıdan bakıldığında dahi, yeni bir varlık için ön koşul, üst seviye hayvan türlerinden iki ferdin bir araya gelmesidir. Söz konusu insan ise salt fizyolojik olarak yaşamını sürdürebilmek için dahi yavru, ebeveynlerinin beş veya altı yıllık bakımına muhtaçtır. Sadece biyolojik açıdan değil, sosyolojik açıdan da tam yalıtılmışlık kavramsal olarak çelişkilidir. Aristoteles’i izleyen sosyologlar, insan doğasının sosyal ilişkiler içinde geliştiği, sosyal ilişkiler dışında ise zayıfladığı görüşünde onunla hemfikirdirler. O halde denilebilir ki yalıtım gerek sosyal gerek biyolojik açıdan, mutlak değil, görelidir”.

“En temel sosyal süreç, etkileşimdir. Bu etkileşim (a) insanlar arasında ve (b) gruplar arasında gerçekleşir. Etkileşimin en basit parçası, ya da ilk aşaması, temastır. Temas, etkileşimin birinci evresi ve sonraki evrelere hazırlık olarak düşünülebilir. Çok daha zor bir konu olan sosyal etkileşim mekanizmalarına geçmeden önce, sosyal temas fenomeninin analizini yapmak gerekir”.

Amerikan sosyolojisinin kurucu isimlerinden olan Robert E. Park’ın Türkçedeki külliyatı genişliyor. Bu çalışmada bireylerin ve toplumların birbirleriyle izole ve/veya temas halinde olmaları iki ayrı başlık altında ele alınıyor. Biyolojiden psikolojiye, coğrafyadan sosyolojiye uzanan geniş bir okuma listesi eşliğinde…

“Sistematik olarak yakın tarihlerde araştırılmaya başlanmış olsa da insan doğasına ilişkin çok sayıda gözlem ve varsayım daima mevcut olmuştur. Hukuk, tarih, teoloji ve siyasete ilişkin ilk sistematik incelemeler, insanın doğasına ilişkin az çok safça varsayımlardan hareket eder. Roma hukukunun sahası genişlerken tebaaya ilişkin ayrım jus gentium ile jus naturae, yani belirli bir halka mahsus yasalara karşılık her halkta müşterek olan ve insanın doğasından türeyen adetler ve yasalar arasında yapılıyordu.”

Robert Ezra Park bu kez insan doğasını ele alıyor. Biyolojiden psikolojiye, antropoloji ve sosyolojiden siyaset bilimine pek çok araştırmanın esas dayanağı olan bu mesele Park’ın döneminde sosyal bilimin ulaştığı aşamayı da gösteriyor. O güne kadar yayımlanmış çalışmalardan alınan kısa okuma parçaları, seçili bir kaynakça hatta bugün bile tartışmaya değer sorular eşliğinde, sosyal bilimin belki de en temel meselesi bu kitabın içeriğini oluşturuyor.

“Kavramsal ve soyut bilimin günün birinde hayatın somut olaylarını anlamlı bir şekilde formülle ve genel terimlerle ortaya koyabilecek ve belki de koyacak olması felsefecilerin hayali olmuştur. Bilgilerini gözlem ve araştırmadan ziyade ders kitaplarından elde eden sözde entelektüeller için bilimin bu hayali çoktan gerçekleştirmiş olduğu düşüncesi trajik bir hatadır. Ancak bilimin, somut tecrübenin kaynaklarını veya önemini tüketmeye başladığına dair bir işaret yoktur. Dış doğanın sınırsız çeşitliliği ve kişisel deneyimlerime dair sınırsız zenginlik şimdiye kadar bilimsel sınıflandırma endüstrisine karşı çıkmıştır ve şüphesiz karşı çıkmaya da devam edecektir. Öte yandan, bilimin keşifleri her geçen gün, yeni ve daha geniş deneyim alanlarını bizim için erişilebilir hale getirmektedir.”

Robert E. Park, 20. yüzyılın başındaki çalışmalarıyla, Amerikan sosyolojisinin en etkili isimlerinden biri olarak kabul edilegelmektedir. Kent, ekoloji, göç, asimilasyon gibi sosyolojik çalışma alanlarında öncüdür. Park’ın yıllara meydan okuyan, hacimli Sosyoloji Bilimine Giriş kitabının “Sosyoloji ve Sosyal Bilimler” başlıklı ilk bölümünün çevirisi olan bu kitap, yalnızca kendi önemsediği sosyolojik çalışma alanlarının iyi bir özeti olmakla kalmıyor; sosyal bilimlerin tarihine ve gelişimine ilişkin olarak, her düzeyden okura eşsiz bir okuma tecrübesi sunuyor.

“Asimilasyon kavramı, popüler kullanımda şu ana dek tanımlandığı kadarıyla anlamını göç sorunuyla olan ilişkisinden alır. Daha somut ve tanıdık terimler; soyut tabirler olan ‘Amerikalılaştırma’ ile ‘Amerikalılaştırmak’, ‘İngilizleştirmek’, ‘Almanlaştırmak’ gibi fiillerdir. Tüm bu sözcüklerin amacı, bir toplumun ya da ülkenin kültürünün, vatandaş olarak kabul edilmiş bir kimseye aktarılmasına aracı olan süreci tanımlamaktır. Asimilasyon, negatif anlamıyla ise bir ulussuzlaştırma sürecidir ve kavram bu şeklini Avrupa’da kazanmıştır.”

“Sosyal kontrolün temel biçimleri hususundaki literatür törenler, tabular, mitler, prestij ve liderlik ile ilgili eserleri içerir. Bunlar temel olarak nitelendirilir, çünkü özgün doğanın her yerinden rastlantısal olarak ortaya çıkmıştır. Gelenekselleşmiş biçimi, şimdi bulduğumuz haliyle tekrarlanması ve bir kuşaktan öbürüne, bir kültürel gruptan diğerine aktarılması sırasında ortaya çıkmıştır. Uzun zaman boyunca geniş alanlarda aktarılmış olmaları temel insan dürtülerinin doğal birer aracı olduklarının göstergesidir.”

Bu çalışma, sosyal bilimlerin en önemli konu başlıklarından ikisine dair değerlendirmeleri, muazzam bir okuma metinleri derlemesi eşliğinde sunuyor. Sosyal bilimlerin farklı disiplinlerinin nasıl bir bütünlük gösterdiğini; kültür, dil, göç, içgüdü, tören, mit, kamuoyu, medya, hukuk, yargı, din vb. gibi pek çok çalışma alanının verilerinden ve kavramlarından yararlanmadan sosyolojiden de söz edilemeyeceğini gözler önüne seriyor.

“Rekabet canlılar dünyasında evrenseldir. Normal şartlar altında, en ilgili olanlar tarafından dahi fark edilemez. Ancak kriz dönemlerinde, insanlar ortak yaşamlarının şartlarını kontrol etmek amacıyla yeni ve bilinçli bir çaba gösterdiklerinde, rekabet ettikleri güçler şahıslar ile özdeşleşir ve rekabet çatışmaya dönüşür.”

“Rekabet canlılar dünyasında evrenseldir. Normal şartlar altında, en ilgili olanlar tarafından dahi fark edilemez. Ancak kriz dönemlerinde, insanlar ortak yaşamlarının şartlarını kontrol etmek amacıyla yeni ve bilinçli bir çaba gösterdiğinde, rekabet ettikleri güçler şahıslar ile özdeşleşir ve rekabet çatışmaya dönüşür.”

Robert Ezra Park, insanın evrensel doğasının en önemli kavramlarından ikisini biyolojiden psikolojiye, siyaset biliminden sosyolojiye uzanan geniş bir çerçeve içerisinde okurun ilgisine sunuyor. 20. yüzyılın başında kaleme alınmış; zamanının düzeyini yansıtan ve bugün eleştirel bir gözle daha iyi değerlendirebileceğimiz kısa ve dikkat çekici okuma parçaları eşliğinde… Park’ın eserleri sosyal bilimlerin henüz emeklemeye başladığı günlerden günümüze tutulmuş birer fener gibi…