Peygamberler Tarihi (3990000027298)

Büyük okültist ve gezgin Helena Petrovna Blavatsky’nin doktrinel önderliğinde kurulan Teosofi Cemiyeti, senkretik / uzlaştırmacı bir yapı sergilemiş; öğretileri içinde birçok dini, felsefi ve ezoterik gelenekten unsurlar barındırmıştır. Bu cemiyet ruhçuluk akımı içinden doğmakla beraber, Batı ezoterik ve okült geleneklerini, Doğu dini ve felsefi düşünceleriyle bütünleştirme çabası gütmüştür. Söz konusu yapısıyla Teosofi Cemiyeti, 20. yüzyıl kültürünü birçok noktada etkilemiştir. Cemiyete yönelik en sert eleştiriyi, Modern Teosofi hareketini “sahte bir din” olarak niteleyen Gelenekçi okulun önde gelen ismi Rene Guenon ortaya koymuştur. Elinizdeki çalışma, Modern Teosofi olarak nitelenen Teosofi Cemiyeti’nin tarihini, öğretilerini ve kültürel etkilerini ele almaktadır.

Eski dini inançlarını ve geleneklerini kendilerine has bir İslami anlayışla birleştirip sürdüren Türkmenlerin, bazı batıni-Şii anlayışları benimsemesiyle ortaya çıkan terim, böyle bir dini ve sosyal yapıya mensup kişi veya topluluktur.

Kızılbaş adı, 10. yüzyıldan itibaren İslamiyet’i kabul etmeye başlayan ve bu yeni dini önceki birtakım inanç ve gelenekleriyle kendilerine has biçimde bağdaştıran konargöçer Türkmen oymakları için değişik coğrafya ve dönemlerde kullanılan çok sayıdaki isimlerden biridir. Bu adın eski Türklerde bir baş giysisi olan kızıl börkle ilgili olduğu, siyah başlık giyen bir Türk zümresinin Karapapak veya Karakalpak, Kıpçaklardan bir bölümün Karabörklü, Buhara mektebine mensup bir sufi geleneğin Yeşilbaş adıyla anıldığı bilinmektedir. Önceleri bütün Türkmen oymakları kızıl börk giydiği halde yaygın İslami anlayışa mensup kesimlerin zamanla kızıl börkü terk etmesi üzerine sonraları Alevi adıyla anılacak zümrelere Kızılbaş denilmeye başlandığı ifade edilmektedir.

Hıristiyan dünyasında çok sayıda tarikat veya dini grup içerisinde Cizvitler üzerinde odaklanmamızın bazı sebepleri vardı. Bizim açımızdan Cizvitler, Katolik Kilisesinin dünyaya açılma arzusunun gereği izlenecek yol haritaları, geleneksel çizgiden taviz vermeden modern insana ulaşabilme yöntemleri, yeni teolojik yaklaşımlar, dinler arası diyalog ve inkültürasyon uygulamalarına yaptıkları katkı, kısacası 2. Vatikan Konsilinde oynadıkları önemli rol bakımından araştırmaya değerdi.

Sonucunda gördük ki Cizvitler kendilerine özgü birçok özellikleri nedeniyle Vatikan’ın gözdesi ve en ateşli savunucuları olabilmişlerdir. İsa’nın Arkadaşları, Tanrının Şövalyeleri, Kilisenin Militanları, Dünyanın Gezgin Azizleri olarak tavsif edilen Cizvitlerin en orijinal taraflarından biri, kurucuları Ignatius’un bilgi ve tecrübeleri ışığında askeri disiplin ile eğitimin gücünü harmanlayarak oluşturdukları örgütlenme biçimidir. Kitapta Cizvitleri dünya çapında bir cemaat haline getiren özellikleri ayrıntarıyla bulabileceksiniz. Daha önceki dini tarikatların tecrübelerinden yararlanan Cizvitler; itaat anlayışları ve özellikle Papalığa özel itaat yeminleri, üyeliğe kabul ölçüleri, cemaate kadınları almamaları, örgütlenme biçimleri, teolojik yaklaşımları, ruhaniyet anlayışları, katı disiplin ve eğitim sistemlerinde uyguladıkları yöntemler ve diğer özellikleri ile dikkat çekmişler ve zaman zaman takibata uğramışlardır.

Felsefe, teoloji ve pozitif bilimler alanındaki başarıları, yönetimlerle yakın irtibatları, elde ettikleri bilgileri cemaat lehine kullanma yöntemleri, amaç vasıtaları haklı kılar felsefesiyle çalışmaları onları birçok çevrenin ilgi alanına sokmuştur.

Cizvitlerin başarıları yanında onların eleştirilmelerine ve hatta takibata tabi tutulmalarına neden olan olumsuz taraflarından biri, elde ettikleri gücü ve şöhreti kullanırken meşru sınırların dışına çıkmalarıdır. İşte bu açıdan ülkemizde de örnekleri görülen benzer yapıları analiz etmede katkı sağlayabileceğini düşündüğümüz bu çalışmanın faydalı olması ümidiyle…

Ahmet Yaşar Ocak’ın bu incelemesi, onun "kitabi"-" ortodoks" İslamiyet dışındaki Müslümanlık anlayışları ve pratikleri hakkındaki araştırma zincirinin önemli halkalarından birini oluşturuyor. Türkler, Türkiye ve İslam ve Türk Sufiliğine Bakışlar’dan bildiğimiz kuramsal bakışı ayrıntıya indiren bu usta zanaatkar ürünü çalışma, "Anadolu heterodoksisi" tarihine değerli bir katkı sunuyor. Kitapta, eski Türk inançlarının, şamanizmin, Uzakdoğu ve İran dinlerinin, Hıristiyanlığın, Yahudiliğin putperestliğin İslam öncesi dönemde Türk topluluklarını nasıl etkilediği ve İslam sonrası hangi motifleri miras bıraktığı üzerinde duruluyor. Dönemler ve dinler boyunca hayat eden kültlere, doğaüstü inanışlara, sağaltma ritüellerine, "hayır" ve "şer" alametlerine vb. dikkat çekiliyor. Sözkonusu motiflerin ve tarihsel mirasın izi, önemli Bektaşi menakıbnameleri boyunca sürülüyor: Hacı Bektaş-ı Veli, Hacım Sultan, Abdal Musa, Kaygusuz Baba, Seyyid Ali Sultan, Sultan Şecaüddin, Osman Baba menakıbnameleri ve Babai hareketinin Menakıbname-i Kudsiye’si... Din tarihine sosyal tarihçilik perspektifiyle bakan Ahmet Yaşar Ocak, dinsel külltürleri tarihsel ve toplumsal arkaplanları ve karmaşık etkileşimleri içinde tahlil ederek, bu ülkeyi anlamak açısından vazgeçilmez bir pencere açıyor.

Dinler tarihi denilince, genellikle tarihin en eski dinlerinden günümüze kadar gelen dinlerin incelenmesi anlaşılsa da, bir veya birkaç din de dinler tarihinin konusu olabilir. Bu sebeple, geçmişte olduğu gibi bugün de insana ve topluma dolaylı ya da doğrudan büyük etkisi olan üç dinin tarihini bilmek, “din” kurumunu ve sistemini anlamakta da yararlı olacaktır. Çünkü bu üç din, uzun tarihi süreçte bazen ayrı bazen ise iç içe geçmiş tek bir din gibi varlığını koruyagelmiştir.

Günümüzde, bu dinlere sahip olan toplumlarda egemen olan din anlayışının, salt Tanrı dininden ziyade onların yorumlanmış şekilleri olduğunu ve bu ayrımı yapabilmek için önce kitaplardaki dini bilmek gerektiğini savunan Prof. Dr. Mehmet Bayrakdar, önem arz eden üç dini kutsal kitaplarının içerikleri doğrultusunda aktarıyor, yeri geldiğinde de kitaplarda olmayan yorumsal anlayışlara işaret ediyor.

Üç Dinin Tarihi, Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’ı dinler tarihi açısından inceleyen, bu üç dinin kaynaklarını, yalvaçlarını, mezheplerini, iman ilkelerini ve ibadetlerini derinlemesine ele alan bir kitap.